1.1: Hlalosa Fonetiki ya Kwagatšo

**1.1 Na o ka hlalošetša motho bjang gore fonetiki ya kwagatšo ke eng?** Fonetiki ya kwagatšo ke temo e ithutago medumo ya mantšu ka gona go latela mekgwa ye e tiišeditšwego ya go kwagala. Ye ke karolo ya thutapuo yeo e tsomago go kwešiša gore mantšu a kwagala bjang gomme dipoelo di dirišwa tše bjalo ka mongwalo wa ditlhaka gore kwagatšo ya medumo e ka laetšwa ka nepo. Fonetiki ya kwagatšo e akaretša go hlatholla gore leleme, maswafo, maswi, le madiri mangwe a bea bjang go tšweletša medumo e fapafapanego ka mantšu. **1.2 Hlaloša tema ye e kgathwago dithopolelo tše di nomorilwego** _(a) [ɬ] (b) [β] (i) maswafo (ii) lešobakgokgoko (iii) marakodu (iv) tengwana le mogolo (v) legano_ **_(a) [ɬ]_** - **(i) maswafo:** Medumo ye e dirwago ke go lebiša moya wa goeletšo godimo ka moka. Ka tlhalosong, ga gona go dirišwa ga maswafo mo medumong ya [ɬ] gobane medumo ye ke ya boleng bja lethe. - **(ii) lešobakgokgoko:** Lešobakgokgoko ke karolo ya marama moo lerodumo le ka fetago teng ge leba go bokamorogo. Mo [ɬ] go nyakega gore maduo a bulegwe ka fa legano go kgontšha go direga ga modumo. - **(iii) marakodu:** Marakodu a tshwaragana le go fediša medumo ka kua ntlo ya moromo. Le [ɬ] ga e theeletse modumo mo, marakodu ga a ukoe gore phošo ye nngwe e dirwe. - **(iv) tengwana le mogolo:** Le go lena la tlhase ya modumo ge le a ketekgiwa le ka thapišega ka mo go tumbaganyago tino ye nngwe. - **(v) legano:** Le legano la mo leganateng, medumo ka gare ya [ɬ] e fetoga lethe go feta teng. **_(b) [β]_** - **(i) maswafo:** Medumo ya maswafo e direga nakong ya polediso yeo e akaretšago tanggalong ye Ntologa, gomme medumo yeo ga go romeletše meoya le meputlešo ya maswafo. - **(ii) lešobakgokgoko:** Lešobakgokgoko go [β], lešobakgokgoko ka inthanetong e fetoloa ka fa thibilegang. - **(iii) marakodu:** Le marakodu ke madula ao tšwaetšwago ka ga bohlana. Mo [β] ke medumo yeo marakodu a dutšego ka fa go tumišegilego. - **(iv) tengwana le mogolo:** Se sengwe le se sengwe se a fapa phapang ka gare ga modumo wa tengwana. - **(v) legano:** Go gapeletša le legano ditaletšong go nyakega. Le ye nngwe ya ga batho ye o finna mane morago. **1.3 Thala papetla ya boemo bja leleme mabapi le ditumanoši tša motheo le tše di hlatlošitšwego** Papetla e swanetše go bontšha maemo a gagabo leleme ge le le maemong a go tšweletša ditumanoši. Yona e tla ba ya go hlaloša mengwago ya go roba go tsaya bohlagng a leleme nageng ya godimo le tlase kgopedi ya reng. Setshwantšhotšwe ke mo ditumano tša njengalo; _Palso_vocabular_ ga e nyake legakanegasešhwekeng le meriri fetetšong ge e ka dira lethe. Ga ke feng seo se ka tlholego ya, ke then thene mokgo ke unikile di bommakholelo_tule. Go ne e tla?...